Passies van het brein

Gezien het onderwerp zou je kunnen verwachten dat de (pre)frontaalkwab een centrale rol speelt in de verschillende hoofdstukken en dat is dan ook zo. In het inleidende hoofdstuk wordt bijvoorbeeld de geschiedenis van Phineas Gage beschreven, die schade aan de frontaalkwab opliep na een bizar ongeval. Daarna kwam geleidelijk aan het licht dat Gage veranderd zou zijn van een vriendelijke man met een groot doorzettingsvermogen in een impulsieve, vloekende man zonder enige zelfbeheersing (hoewel er inmiddels ook overtuigend bewijs is dat de werkelijke veranderingen bij Gage aanzienlijk minder uitgesproken waren dan hier vermeld). Ook in de hoofdstukken over Afgunst, Luiheid en Vraatzucht worden enigszins groteske personen beschreven die schade aan de frontale delen van de hersenen opliepen. Bij Hebzucht gaat het om een man die zo aan het verzamelen slaat, van tv’s en koelkasten tot plastic zakken en lege dozen, dat de verzameling hem letterlijk boven het hoofd groeit. Bij Lust om een man met een onbedwingbare behoefte om vrouwenborsten aan te raken. En bij Vraatzucht om een meisje dat zich dood zou eten als niet alle voedsel achter slot en grendel werd bewaard. Een uitklapfiguur met vereenvoudigde afbeeldingen van structuren als de amygdala, de thalamus en de nucleus accumbens helpt de lezer om zich de belangrijkste hersenstructuren die betrokken zijn bij beloning, genot en pijn voor te stellen. Naast welbekende casuïstiek, zoals Phineas Gage, staan er ook minder bekende syndromen beschreven. In het hoofdstuk over Woede staat bijvoorbeeld het Capgras-syndroom beschreven (p. 125), waarbij een patiënt ervan overtuigd is dat iemand in zijn omgeving een andere identiteit heeft aangenomen zonder van uiterlijk te zijn veranderd (dubbelganger).

Wat het boek aantrekkelijk maakt is de manier waarop Sitskoorn erin slaagt om ingewikkelde experimentele onderzoeken helder te beschrijven. Hierbij gaat het soms om ouder onderzoek, maar er komen ook zeer recente studies aan bod, zoals een experiment van Takahashi en collega’s uit 2009 over afgunst als de baan van je dromen aan je neus voorbij gaat. Op wie ben je in zo’n geval dan het meest jaloers? Op een bekende die dezelfde kwalificaties heeft als jijzelf, of juist op een onbekende concurrent die iets heel anders heeft gestudeerd? De uitgebreide literatuurlijst bij elk hoofdstuk nodigt uit tot verder lezen over deze thema’s.

Een minder geslaagd aspect van het boek, althans voor mij, is de manier waarop de lezer wordt aangesproken. Sitskoorn schrijft vanuit de ik-vorm en nodigt de lezer expliciet uit tot zelfreflectie en zelfonderzoek. De lezer mag lijstjes invullen met zijn persoonlijke zonde-topzeven. Aan welke zonde beleeft hij het meeste plezier? En welke heeft de meeste negatieve gevolgen? Daarnaast wordt aan het einde van elk hoofdstuk een dilemma aan de lezer voorgelegd: Zou je een middel kopen dat ervoor zorgt dat anderen makkelijker hun geld aan je zouden afgeven (p. 55)? Zou je onbewuste erotische beelden aanbieden om de lust op te wekken van degene met wie je het bed wilt delen (p. 158)? Hoewel dit een leuke manier kan zijn om de lezer actief bij het boek te betrekken, is de toon op sommige plaatsen betuttelend. Sitskoorn geeft zelf aan dat het boek geen zelfhulpgids is, maar kan het vervolgens toch niet laten om in het hoofdstuk over vraatzucht met enkele afvaltips te komen (p. 173/173). Ook in het hoofdstuk over lust wordt de lezer aangeraden hulp te zoeken als hij last heeft van ‘besmette lust’ (p. 155). Deze adviezen doen afbreuk aan de doorgaans luchtige toon van het betoog, die bijvoorbeeld naar voren komt in de originele suggestie van Alam en collega’s om botox in te zetten als middel tegen negatieve gezichtsuitdrukkingen en daarmee mogelijk tegen woede (p. 142).

Passies van het brein levert voor professionals in de klinische neuropsychologie geen nieuwe inzichten op, maar het boek is dan ook niet primair voor hen bedoeld. Voor de geïnteresseerde leek is het boek een vlotgeschreven en interessante bespreking van de rol van de (pre)frontale cortex als regulerend en controlerend mechanisme voor menselijk gedrag.

Esther van den Berg

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 1871-1391

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.